Μοναχός Θεοφάνης: Εισαγωγικά σχόλια στο έργο "Κλίμακα Θείων Χαρίτων" (Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, γ΄ τόμος)

Μοναχός Θεοφάνης: Εισαγωγικά σχόλια στο έργο "Κλίμακα Θείων Χαρίτων" (Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, γ΄ τόμος)

 Ποιος είναι ο αρχιτέκτων της ΄΄Κλίμακος θείων Χαρίτων΄΄ και ΄΄οικτρός μοναχός΄΄ Θεοφάνης, πότε και που έζησε, δεν υπάρχει καμία είδηση. Οι ανθολόγοι της Φιλοκαλίας είδαν σε χειρόγραφους κώδικες την ΄΄Κλίμακα΄΄ και την αντέγραψαν παρά την άγνοια της ταυτότητος του πνευματικού καλλιτέχνου της. 

Αρκέσθησαν μόνο στη σοφία και την Ορθόδοξη εμπειρία που αντανακλά το μικρό, αλλά τόσο μεστό σε αγιότητα κείμενο. Ίσως η φράση, « Και φησί που τις των θεοφόρων τάδε. Ο μη σπεύδων κτήσασθαι ζωήν ενταύθα ψυχής ελπίσι μη κεναίς απατάτω», που ανήκει στον άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο, τοποθετεί χρονικά τον Θεοφάνη μετά τον 11ο αιώνα.

Εκείνο πάντως που έχει σημασία, είναι η τάξη της πνευματικής αναβάσεως δια διαδοχικών σταδίων, που όπως φαίνεται την ανέβηκε ο ίδιος, αλλά και κατοχυρώνει την ανοδική πορεία με την επίκληση του κύρους των θεοφόρων Πατέρων.

Όντως απηχεί τη διδασκαλία των Νηπτικών, η επαλήθευση της οποίας γίνεται όχι με λόγια, αλλά με πείρα, όπως ο Θεοφάνης εδοκίμασε, που οσιώθηκε ανεβαίνοντας την πνευματική του κλίμακα, παρ' ότι ο ίδιος θεωρεί τον εαυτό του «σκληρόκαρδο» και ότι σχεδίασε την κλίμακα για προσωπικό του έλεγχο, φοβούμενος μάλιστα μην πάθει ό,τι και ο Ζαν (Β΄ Βασ.6, 6-8).

Επίσης εκείνο είναι αξιοσημείωτο, ότι αποτελεί σύνοψη «πάντων βιβλίων», όλης της νιπτικής και ησυχαστικής παραδόσεως, και υπενθυμίζει το λόγο των Αγίων, ότι εκείνος που κατά το θάνατό του, δε βρέθηκε σ' ένα από τα δέκα σκαλοπάτια θα αισθανθεί μεγάλο φόβο και αμέτρητη δειλία. Η κλίμακα αυτή, του οσίου αυτού Θεοφάνη, επηρεασμένου πιθανός από την Κλίμακα του σιναΐτου αγίου Ιωάννου, παρά τη βραχύτητά της, ανάγει από τη γη προς τον ουρανό και ελέγχει την αρετή μοναχών και λαϊκών, βοηθώντας όλους στην αφύπνιση από απατηλές και αισιόδοξες παραισθήσεις και από νοσηρές υπνοβασίες.

----------------------------------------------------

(πηγή: Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μεταφρ. Αντώνιος Γαλίτης, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, 1986, γ΄τόμος, σελ. 60)