Περί μετανοίας (Μέρος 6ο)

Περί μετανοίας (Μέρος 6ο)

Οκτωβρίου 24, 2010 — Χαράλαμπος

…συνέχεια…
Ἐπειδὴ ὡμιλήσαμεν περὶ μετανοίας ἐτονίσαμεν ἰδιαιτέρως ἓν ἐκ τῶν τρομερωτέρων παθῶν τῆς τελείας παραμορφώσεως διὰ νὰ ἀποδείξωμεν ὅτι ἡ μετάνοια εἶναι τὸ ἀπαραίτητον στοιχεῖον τῆς ἰάσεως καὶ σωτηρίας διὰ τῆς χάριτος τοῦ Χριστοῦ. Ὅταν τὸ πάθος ἐπικρατήσῃ, ἐμποδίζει τὴν θείαν χάριν νὰ παραμείνῃ εἰς τὸν ἄνθρωπον, διότι ὡς παράλογον καὶ παρὰ φύσιν εἶναι ἡ πρακτικὴ οὐσία τῆς ἁμαρτίας, καὶ γνωρίζομεν ὅτι «ἐν σώματι καταχρέῳ ἁμαρτίας Θεὸς οὐκ εἰσελεύσεται»(( Βλ. Σοφ. Σολ. 1, 4.)). Ἡ ὑπερηφάνεια ὅμως δὲν εἶναι τὸ ἀπὸ μέρους κακόν, ἀλλὰ ἡ ὁριστικὴ πανωλεθρία τῆς συνολικῆς διαστροφῆς καὶ παραμορφώσεως, ἡ ὁποία ἀφανίζει τὴν εἰκόνα καὶ αὐτὴν τὴν φύσιν. Ἰδοὺ δὲ ὡς παράδειγμα ὁ ἐπινοήσας καὶ ἐφαρμόσας αὐτὴν σατανᾶς.
Σῶσον ἡμᾶς, Κύριε ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστέ, ἡ μόνιμος σωτηρία ἐκ τοῦ ὀλέθρου τούτου καὶ δὸς ἡμῖν φρόνημα ταπεινόν, κατὰ τὸν ἴδιόν σου χαρακτῆρα, ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ ἐξουσία εἰς τοὺς αἰῶνας.
Ὁ Προφητάναξ Δαυῒδ ὑποδεικνύων εἰς ἡμᾶς τὸν κίνδυνον ἀναφέρει ὅτι «Κύριος διεσκόρπισεν ὀστᾶ ἀνθρωπαρέσκων»(( Ψαλμ. 52, 5.)). Περὶ μετανοίας ὁ λόγος μας καὶ ἑπόμενον ἦτο νὰ ἐντοπίζωμεν τὰ αἴτια τῆς ἁμαρτωλότητος, δηλαδὴ τὰ πάθη μὲ κορυφαῖον τὸν ἐγωισμόν. Αὐτὸς καὶ μόνος ἀποτελεῖ ὅλον τὸ σύνταγμα τῆς παρὰ φύσιν ζωῆς. Διὰ τῆς θεοπρεποῦς του σοφίας ὁ Κύριος ἀνέτρεψε τὴν διεστραμμένην λειτουργίαν τῶν αἰτίων τῆς ἁμαρτίας, τοποθετήσας ὡς κατάλληλον φάρμακον εἰς ἑκάστην πληγὴν τὰς ἀρετάς. «Μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι»(( Ματ. 5, 3.)) ἔναντι τοῦ θυμοῦ καὶ τῆς ὀργῆς, «μακάριοι οἱ πενθοῦντες»(( Ματ. 5, 4.)), τὸ λύτρον καὶ ἡ ἐξαγορὰ τοῦ φαύλου καὶ σπατάλου προτέρου ἁμαρτωλοῦ βίου μας, «μακάριοι οἱ ἐλεήμονες»(( Ματ. 5, 7.)) διὰ τὸν τρομερὸν ᾅδην τῆς ἀπληστίας καὶ τῆς σκληρότητος· «μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ»(( Ματ. 5, 8.)) ἔναντι τῆς περιεκτικῆς ἀνηθικότητος καὶ διεφθαρμένης ζωῆς· «μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοὶ ὅτι αὐτοὶ υἱοὶ Θεοῦ κληθήσονται»(( Ματ. 5, 9.)) μόνον του ἑρμηνεύει τὸ ἀντίκρυσμα καὶ τὴν ἀντιμισθίαν του, «μακάριοί ἐστε ὅταν ὀνειδίσωσιν ὑμᾶς καὶ διώξωσι καὶ εἴπωσι πᾶν πονηρὸν ῆμα καθ᾿ ὑμῶν ψευδόμενοι»(( Ματ. 5, 11.)), ἡ ἄγκυρα τῆς ἐλπίδος καὶ παρηγορίας εἰς τὴν ὁμολογιακήν μας ἀποστολὴν διότι ἐφ᾿ ὅσον «ἐμὲ ἐδίωξαν, λέγει ὁ Κύριός μας, καὶ ὑμᾶς διώξουσι»(( Ἰω. 15, 20.)) καὶ κακοποιήσουσι, καὶ ἐπὶ πᾶσι τούτοις «χαίρετε καὶ ἀγαλλιᾶσθε ὅτι ὁ μισθὸς ὑμῶν πολὺς ἐν τοῖς οὐρανοῖς»(( Ματ. 5, 12.)).
Τώρα «τίς σοφὸς καὶ φυλάξει ταῦτα καὶ συνήσει τὰς ἐλέη τοῦ Κυρίου»(( Ψαλμ. 106, 43.)); Ὁ Κύριος μέσῳ αὐτῶν τῶν ὑποδείξεών του ἐχάραξε τὸν ἀληθινὸν δρόμον μας εἰς τὴν γῆν καὶ πάντες πλέον γνωρίζουν ποῦ ὑπάγουν. Αὐτὸ εἶναι τὸ καθῆκον τῆς μετανοίας πρακτικῶς διότι εὑρισκόμεθα τηροῦντες τοὺς λόγους του καὶ ἄρα εἴμεθα εἰς τὴν σφαῖραν τῆς ἀγάπης του. «Ὁ ἔχων τὰς ἐντολάς μου καὶ τηρῶν αὐτάς, ἐκεῖνός ἐστιν ὁ ἀγαπῶν με»(( Ἰω. 14, 21.)). Ἐφ᾿ὅσον «οὐδὲν συγκεκαλυμμένον ἐστὶν ὃ οὐκ ἀποκαλυφθήσεται, καὶ κρυπτὸν ὃ οὐ γνωσθήσεται»(( Λουκ. 12, 2.)) αὐξάνει τὸ καθῆκον μας περισσότερον, διότι εἰς τὸ τέρμα τῆς ἐξόδου μας θὰ φέρωμεν κεχαραγμένην ὅλην μας τὴν ζωὴν καὶ ἀναστροφὴν εἴτε καλὴν εἴτε πονηράν. «Ἕκαστος δὲ βλεπέτω πῶς ἐποικοδομεῖ (( Α΄ Κορ. 3, 10.))… ἑκάστου τὸ ἔργον φανερὸν γενήσεται· ἡ γὰρ ἡμέρα δηλώσει· ὅτι ἐν πυρὶ ἀποκαλύπτεται· καὶ ἑκάστου τὸ ἔργον ὁποῖόν ἐστι τὸ πῦρ δοκιμάσει»(( Α΄ Κορ. 3, 13.)). Ὅλη ἡ ἐπιγεία ζωή μας ἀπὸ τῆς γεννήσεως ἕως τοῦ τάφου, θὰ παρουσιασθῇ εἰς τὸ παγκόσμιον θέατρον τῆς κρίσεως ἄνευ περικαλύμματος ἐκτὸς ἐὰν ἡ εἰλικρινὴς μετάνοια μετέβαλε τὴν παραμόρφωσιν τῆς προτέρας ἁμαρτωλότητος. Μόνον διὰ τοῦ νόμου τοῦ Πνεύματος τῆς ζωῆς ἐν Χριστῷ ἠλευθερώθησαν ἀπὸ τοῦ νόμου τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ θανάτου, ὅσοι «πνεύματι Θεοῦ ἄγονται» καὶ εἶναι «υἱοὶ Θεοῦ»(( Ῥωμ. 8, 14.)). Διὰ τῆς μετανοίας μεταφερόμεθα εἰς ἄλλην σφαῖραν σκέψεων διότι ἀνταλλάσσομεν τὴν παλαιὰν μορφὴν καὶ εἰκόνα τοῦ χοϊκοῦ διὰ τῆς εἰκόνος τοῦ ἐπουρανίου, ὥστε νὰ «καταποθῇ τὸ θνητὸν ὑπὸ τῆς ζωῆς». Τὸ βάπτισμα τῆς μετανοίας μᾶς μετέστησεν εἰς τὸν ἐνάρετον βίον καὶ καθὼς «παρεστήσαμεν τὰ μέλη ἡμῶν δοῦλα τῇ ἀκαθαρσίᾳ καὶ τῇ ἀνομίᾳ εἰς τὴν ἀνομίαν, οὕτω νῦν παραστήσωμεν τὰ μέλη ἡμῶν δοῦλα τῇ δικαιοσύνῃ εἰς ἁγιασμόν»(( Ῥωμ. 6, 19.)). Ἀπόδειξις τούτου εἶναι ἡ κλῖμαξ τῶν ἀρετῶν ἡ ὁποία ἀποτελεῖ πλέον τὸ κύριόν μας καθῆκον. «Ἔκκλινον ἀπὸ κακοῦ καὶ ποίησον ἀγαθόν»(( Ψαλμ. 13, 15.)), εἶναι τρόπον τινὰ ἡ πρώτη βαθμὶς τῆς μετανοίας. Ἡ ἀρχὴ κάθε ἐναρέτου πράξεως εἶναι ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ὅπως προανεφέρομεν ἀποτελεῖ γέννημα τῆς πίστεως. Τὰ πρῶτα ἰδιώματα τῆς ἐργασίας αὐτῆς εἶναι ἡ ἀφύπνισις τοῦ νοῦ εἰς τὴν μνήμην τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ ἀποστροφὴ τῶν παλαιῶν ἐνθυμίσεων, αἱ ὁποῖαι ἀνεμίχθησαν μετὰ τῶν αἰτίων τῆς ἁμαρτίας. Ἐὰν κρατήσῃ ὁ νοῦς τὴν ἐργασίαν αὐτὴν τῆς μνήμης τοῦ Θεοῦ, ὁδηγεῖται συντόμως εἰς τὴν ἀκτημοσύνην καὶ συντελεῖ εἰς τὴν φιλοπονίαν, ἡ ὁποία εἶναι ὁ οἶκος τῶν ἀρετῶν. Τὸ «παραστήσατε τὰ μέλη ὑμῶν δοῦλα τῇ δικαιοσύνῃ εἰς ἁγιασμὸν»(( Ῥωμ. 6, 19.)) σημαίνει ὅλα τὰ μέλη, σωματικὰ καὶ ψυχικά. Αὐτὰ εἶναι αἱ αἰσθήσεις αἱ ὁποῖαι αἰχμαλωτίζουν τὰ αἴτια τῆς ἁμαρτίας. Ὅταν θυσιάσωμεν διὰ τῆς «ἀκτημοσύνης» τὸν πλατυσμόν, τότε ὁ νοῦς ὑποτάσσει τὰς αἰσθήσεις εἰς τὴν κατὰ φύσιν λειτουργίαν, καὶ ἡ θεία χάρις ἐμφανίζεται καὶ παρηγορεῖ· «ψυχὴ γὰρ ἡ κατέχουσα τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ, οὐ φοβεῖται ἔκ τινος βλάπτοντος αὐτὴν σωματικῶς»(( Ἀββᾶ Ἰσαάκ, Λόγος Δ΄, Ἀσκητικός.)). Ἀποτελεῖ ἀπαράβατον πλέον κανόνα ἡ ἀποφυγὴ τῶν αἰτίων, τὰ ὁποῖα παρασύρουν εἰς τὴν ἔνοχον ζωήν. Διὰ τοῦτο ὁ προγραμματισμὸς εἰς τὴν ζωὴν κάθε ἀνθρώπου εἶναι ἀπαραίτητος. Εἰς τὰς σωματικὰς αἰσθήσεις αἴτια αἰχμαλωσίας εἶναι τὰ πράγματα καὶ αἱ ὕλαι, εἰς τὸν νοῦν τὰ αἴτια τοῦ σκορπισμοῦ του εἶναι τὰ ποικίλα νοήματα. Ἀκτημοσύνη καὶ λιτότης πρέπει νὰ χαρακτηρίζῃ τὴν ζωήν μας διότι ἀπὸ αὐτὰς γενᾶται ἡ φιλοπονία, ἡ προσευχὴ καὶ ἡ μελέτη ἀγαθῶν νοημάτων. Διαπίστωσιν τῶν λεγομένων ἀποτελεῖ ὁ λόγος τοῦ μεγάλου Πατρός μας Διαδόχου ἐπισκόπου Φωτικῆς· «ψυχὴ μὴ τῶν κοσμικῶν ἀπαλλαγεῖσα φροντίδων, οὔτε τὸν Θεὸν ἀγαπήσει γνησίως, οὔτε τὸν διάβολον βδελύξεται ἀξίως»(( Διαδόχου Φωτικῆς, Λόγος πΗ΄, Ἀσκητικὸς.)). Ἡ ἐκκίνησις αὐτὴ τὴν ὁποίαν περιγράφομεν ἀποτελεῖ τὴν πρακτικὴν μέθοδον κατὰ τὴν διδασκαλίαν τῶν Πατέρων μας καὶ προηγεῖται πάντοτε τῆς θεωρητικῆς, ἡ ὁποία γεννᾶται ἀπὸ αὐτήν. Ἡ σωματικὴ ἐργασία τῆς τηρήσεως τῶν ἐντολῶν, «ἡ πρακτικὴ» εὑρίσκεται εἰς τὰ σωματικὰ ἔργα, νηστεία, ἀγρυπνία, προσευχή, ὑποταγή, ταπείνωσις, ἀνεξικακία, ἀλληλεγγύη καὶ ἐν γένει εἰς ἕκαστον εἶδος κακοπαθείας, ἡ ὁποία ἀπαρτίζει τὸν σταυρόν. Ἐὰν χάριτι Χριστοῦ, κάποιος φυλάξῃ αὐτά, ἀνασύρεται ἐκ τῆς παρὰ φύσιν ζωῆς τοῦ παρὰ λόγου, τῆς ἐλλείψεως καὶ τῆς ὑπερβολῆς καὶ τοποθετεῖται εἰς τὴν ἔλλογον θέσιν τὴν λεγομένην «καθαρτικήν». Ἐδῶ παύουν τὰ πάθη νὰ αἰχμαλωτίζουν τὰς αἰσθήσεις καὶ λαμβάνει θέσιν μόνον ἡ χρεία, τὴν ὁποίαν μειώνει εἰς τὸ ἐλάχιστον ἡ ὁρμητικὴ φιλοπονία. Τὸ κατόρθωμα αὐτὸ εἶναι δωρεὰ τῆς χάριτος ἀλλὰ καὶ θρίαμβος τοῦ νοός, ὁ ὁποῖος ἐπιδεξίως ὑπέταξε τὰς αἰσθήσεις εἰς τὴν λειτουργίαν τῆς χρείας καὶ ἀπέκοψε τὸ παράλογον τῆς ἐπιθυμίας καὶ τῆς σπατάλης. Ἐντεῦθεν ἄρχεται ἡ δευτέρα βαθμὶς καὶ ἡ ἀνάβασις τῶν ἀγωνιζομένων. Ἀφοῦ ὁ νοῦς, ὡς προανεφέρομεν ἐπέτυχε τὴν ὀρθήν του λειτουργίαν καὶ κατέταξεν εὐτάκτως τὰς αἰσθήσεις καὶ ἔθεσεν ὑπὸ τὸν ἔλεγχόν του τὰ πάθη, δέχεται ὡς ἀμοιβὴν τὸν φωτισμὸν τῆς χάριτος καὶ τὴν ἰδικήν του κάθαρσιν. Ὅπως αἱ αἰσθήσεις ὑποτασσόμεναι πρακτικῶς εἰς τὰ πάθη ἔγιναν ἀκάθαρτοι διὰ τὰ πράγματα, οὕτω καὶ ὁ νοῦς διὰ τῶν ἐμπαθῶν προλήψεων καὶ ἰδεῶν ἔγινεν ἀκάθαρτος εἰς τὰ νοήματα καὶ ἄρα αἰχμάλωτος καὶ τυφλός. Διὰ τοῦ φωτισμοῦ τῆς χάριτος ἀποκτᾷ καὶ αὐτὸς τὴν κάθαρσίν του, τὸν φωτισμόν του καὶ τὴν ἐλευθερίαν του. Καὶ τότε, ὢ τότε! Μακάριος ὄντως καὶ τρισμακάριος ἐκεῖνος ὁ νοῦς, διότι κατὰ τὴν διαπίστωσιν τῶν Πατέρων μας «βλέπει πέραν τῶν δαιμόνων». Δύναται διὰ τοῦ φυσικοῦ του πλέον φωτισμοῦ, διότι ἔχει ἴδιον φῶς ὁ νοῦς ἐκτὸς ἐκείνου τῆς χάριτος, νὰ διακρίνῃ, τί τὰ πονηρὰ πνεύματα ἐπινοοῦν ἐναντίον του ἀπὸ μακράν. Ἡ ἀκριβεστέρα ἀγωνιστικότης τοῦ πιστοῦ εὑρίσκεται εἰς αὐτὸ τὸ στάδιον, διότι ἐδῶ ἡ πάλη εἶναι ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον διανοητικὴ καὶ ἡ ἔκβασίς της σημαντική. Ἐπειδὴ ὁ νοῦς ἤρχισε νὰ βλέπῃ καὶ ἄρα γινώσκει, «πόθεν ἔρχεται καὶ ποῦ ὑπάγει», δὲν δικαιολογοῦνται παραβάσεις τοῦ καθήκοντος καὶ ἑπομένως παρακολουθεῖ τὰς κρίσεις τῆς συνειδήσεως μὲ προσοχήν. Ἰδοὺ τί λέγει ἐπὶ λέξει ὁ μέγας Πατὴρ ἡμῶν Ἠσαΐας ὁ ἀναχωρητής· «στῶμεν οὖν ἀγαπητοὶ ἐν φόβῳ Θεοῦ, φυλάττοντες καὶ τηροῦντες τὸ πρακτικὸν τῶν ἀρετῶν· μὴ διδόντες πρόσκομμα τῇ συνειδήσει ἡμῶν, ἀλλὰ προσέχοντες ἑαυτοῖς ἐν φόβῳ Θεοῦ»(( Ἀββᾶ Ἠσαΐου, Λόγος περὶ τηρήσεως τοῦ νοός, §3.)). Ὅπως εἰς τὸ πρῶτον στάδιον τῆς πρακτικῆς προσεπαθήσαμεν νὰ μὴ ἁμαρτάνωμεν ἐμπράκτως μέσῳ τοῦ αἰσθητοῦ μας κόσμου, μετὰ τοῦ ἰδίου τρόπου τώρα θὰ προσέχωμεν τὸν νοῦν μας ἐκ τῶν ἐμπαθῶν καὶ ἁμαρτωλῶν νοημάτων. Ἐδῶ χρειάζεται μία ἐπισήμανσις διὰ νὰ μὴ τρομάξῃ κάποιος ἐὰν ἔχῃ ἁμαρτωλοὺς εἰκόνας εἰς τὴν φαντασίαν του, χωρὶς ὁ ἴδιος νὰ τὰς θέλῃ. Κάθε τὶ τὸ ὁποῖον ἔρχεται εἰς ἐπαφὴν μὲ ἡμᾶς γίνεται μέσῳ εἰκόνος εἰς τὸν νοῦν καὶ ἑπομένως δὲν εἶναι τῆς ἰδικῆς μας προθέσεως νὰ ἔρχεται ὡς ἁπλῆ σκέψις ὅ,τι προτιμῶμεν. Ὅπως οἱ ὀφθαλμοί, ὅταν εἶναι ἀνεωγμένοι συλλαμβάνουν ὁτιδήποτε εὑρίσκεται εἰς τὸ ὀπτικὸν πεδίον, οὕτω καὶ εἰς τὸν νοῦν μας εἰσέρχεται κάθε ἰδέα καὶ σκέψις ἐξ ὅλου τοῦ πεδίου τοῦ τόπου, τοῦ χρόνου καὶ τῶν περιστάσεων. Οὕτως ἠμποροῦν ὡς ἁπλῆ προσβολὴ νὰ ἔλθουν εἰς τὴν ὀθόνην τοῦ νοὸς διάφοροι εἰκόνες. Μετὰ τὴν προσβολὴν ἀρχίζει ὁ ἔλεγχος καὶ ἡ εὐθύνη διὰ τὴν στάσιν μας. Δὲν τρομάζομεν διότι ἐσφηνώθησαν εἰς τὸν νοῦν μας ἀποτόμως σκέψεις ἁμαρτωλοί, ἀλλὰ διὰ τὴν στάσιν μας μετὰ τὴν εἴσοδόν των. «Θυγάτηρ Βαβυλῶνος ἡ ταλαίπωρος… μακάριος ὃς κρατήσει καὶ ἐδαφιεῖ τὰ νήπιά σου πρὸς τὴν πέτραν»(( Ψαλμ. 136, 8-9.)). Αἱ προσβολαὶ εἰς τὸν νοῦν εἶναι τὰ νήπια τῆς Βαβυλῶνος. Καὶ εἶναι μακάριος ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος ἐκ τῆς γεννήσεώς των, τῆς «προσβολῆς», τὰ συντρίβει εἰς τὴν πέτραν, ἡ δὲ πέτρα εἶναι ὁ Χριστός(( Βλ. Α΄ Κορ. 10, 4.)). Μετὰ τὴν προσβολὴν ἀκολουθεῖ ὁ συνδυασμός, ἡ συνομιλία μετὰ τοῦ λογισμοῦ καὶ ἀκολούθως ἡ συγκατάθεσις ἢ ἡ ἄρνησις, τὸ ναὶ ἢ τὸ ὄχι καὶ μετὰ ἡ πάλη καὶ ἀκολουθεῖ αὐτὴν ἡ πρακτικὴ ἐφαρμογή. Εἰς τὸν νοῦν ἀπόκειται ἡ ἐπιτυχία αὐτῆς τῆς ἐργασίας, δηλαδὴ νὰ δικαιώσῃ ἢ νὰ καταδικάσῃ τὴν πρόθεσιν τοῦ ἀνθρώπου καὶ νὰ τὸν ἀποδείξῃ φιλόθεον καὶ ὁμολογητὴν ἢ ἁμαρτωλὸν καὶ προδότην. Διὰ τοῦτο ἡ Γραφὴ ἐκ παλαιοτάτων χρόνων τονίζει εἰδικῶς «πάσῃ φυλακῇ τήρει σὴν καρδίαν»(( Παροιμ. 4, 23.)). Τὴν διανοητικὴν ἐργασίαν ἡ Γραφὴ ἄλλοτε ὀνομάζει νοῦν, ἄλλοτε καρδίαν, ἄλλοτε πνεῦμα καὶ ὅλα ἔχουν τὸ ἴδιον νόημα τοῦ πνευματικοῦ κόσμου τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ μείωσις τοῦ κυκεῶνος τῆς πάλης τοῦ λογισμοῦ, συνίσταται εἰς τὴν ἀμεριμνίαν, διὰ τῆς ὁποίας ἀπομακρύνομεν τὰ πλεῖστα πρόσωπα καὶ πράγματα, τὰ λεγόμενα αἴτια. Ἐπειδὴ αὐτὰ γίνονται διὰ τὴν ἐντολήν, ἡ χάρις αὐξάνει τὸν πόθον καὶ τὴν μνήμην τοῦ Θεοῦ. Ὅταν αὐτὰ αὐξηθοῦν γεννοῦν τὴν ὀργὴν καὶ τὸν θυμὸν κατὰ παντὸς σπειρωμένου ὑπὸ τοῦ ἐχθροῦ καὶ ἡ δικαία αὐτὴ ἄμυνα αὐξάνει τὸν θεῖον φόβον, ὁ ὁποῖος προκαλεῖ τὴν αἴσθησιν τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Ἐντελῶς ἀπαραίτητος εἰς τὸν ἀγῶνα αὐτὸν εἶναι ἡ προσευχή, ἔμμονος καὶ ἔμπονος, μετὰ ταπεινώσεως καὶ συντριβῆς πρὸς τὸν Κύριόν μας, τὸν «μόνον δυνάμενον σῴζειν». Ἐὰν ὄντως «εἰς τὰς πρωίας ἀποκτείνωμεν πάντας τοὺς ἁμαρτωλοὺς τῆς γῆς»(( Βλ. Ψαλμ. 100, 8.)) εἰς τὴν ἀρχικήν των ἐμφάνισιν, διὰ τῆς ἀντιρρήσεως καὶ τῆς ἐπικλήσεως τοῦ Κυρίου μας, φυγαδεύονται ἐκ τῆς γεννήσεώς των. Αὐτὸς εἶναι καὶ ὁ τρόπος τοῦ «ἀοράτου πολέμου». Ὁ πονηρὸς διάβολος, ὡς ἀσώματος νοῦς, δὲν ἠμπορεῖ μὲ ἄλλον τρόπον νὰ πλανέσῃ ψυχάς, εἰ μὴ διὰ φαντασίας καὶ λογισμῶν καὶ ἐὰν ἐκ τῆς προσβολῆς τὸν ἀποβάλωμεν, ἐλυτρώθημεν ἐκ τῆς πάλης καὶ τῆς πιθανῆς ἥττης. Ἄλλο στοιχεῖον ἐπωφελὲς εἰς τὸν πνευματικόν μας ἀγῶνα εἶναι ἡ μνήμη τοῦ θανάτου, ἡ ὁποία ὡς καθρέπτης δείχνει τὴν πραγματικήν μας μορφήν, τί ἀπέγιναν οἱ προγενέστεροί μας καὶ τί ἐντὸς ὀλίγου θὰ ἀπογίνωμεν καὶ ἡμεῖς. «Παντὸς λόγου προηγεῖται ἔννοια· μνήμη δὲ θανάτου καὶ πταισμάτων προηγεῖται κλαυθμοῦ καὶ πένθους· διὸ κατὰ τὴν οἰκείαν τάξιν ἐν τῷ λόγῳ τέθεινται. Μνήμη θανάτου ἐστὶν καθημερινὸς θάνατος· μνήμη δὲ ἐξόδου κάθωρος στεναγμός»(( Κλῖμαξ Ἰωάννου, Λόγος ΣΤ΄, Περὶ μνήμης θανάτου, §1-2.)). Εἶναι πράγματι πολὺ ἐπωφελὴς αὐτὴ ἡ ἐργασία. Πολλοί, οἱ ὁποῖοι τὴν ἐφήρμοσαν μᾶς ἔπεισαν ὅτι ὅταν ἐντός των ἐπαγιώθη ἡ ἐνθύμησις αὐτὴ ἔφθασαν χωρὶς ἄλλον κόπον εἰς τὴν ἐλευθερίαν ἐκ τῶν παθῶν των καὶ εἰς τὴν σχετικὴν εἰρήνην τῶν λογισμῶν, τὰ ὁποῖα ἄλλοι μετὰ πολὺ σκληρᾶς φιλοπονίας ἐπέτυχον. Ὅταν ριζωθῇ ἐντὸς ἡμῶν ἡ μνήμη καὶ ἡ εἰκὼν τῆς θνητότητος καὶ τοῦ θανάτου, αἰσθανόμεθα ἀηδίαν δι᾿ ὅσα οἱ ἄλλοι νομίζουν τερπνά, ἀφοῦ ἡ προσωπικότης καὶ ἡ ματαιότης τὰ ἀποδεικνύουν οὐτιδανὰ καὶ παράλογα. Περὶ τοῦ ἁγίου Συμεὼν τοῦ Νέου Θεολόγου ἀναφέρεται ὅτι παρίστανε τὴν μνήμην τῆς θνητότητος καὶ τῆς φθορᾶς εἰς τὰ εὐειδῆ πρόσωπα, τὰ ὁποῖα συναντῶνται, εἴτε ζῶντα εἴτε φανταστικά, εἰς τὰς ἐπιθέσεις τοῦ ἐχθροῦ, καὶ τόσον ἐκόλλησεν εἰς τὴν μνήμην του καὶ εἰς τὸν νοῦν του αὐτὴ ἡ ἐργασία, ὥστε δὲν ἠδύνατο πλέον νὰ περιγράψῃ τίποτε ἄλλο εἰς τὴν πραγματικήν του μορφήν, ἀλλ᾿ ἔβλεπε μόνον τὴν εἰκόνα τῆς φθορᾶς καὶ τοῦ θανάτου. Ὅστις λοιπὸν ἀναμένει καθημερινῶς τὸν θάνατον, εἶναι ὁπωσδήποτε δόκιμος καὶ σπουδαῖος ἀγωνιστής. Ἐκεῖνος ὅμως ὁ ὁποῖος τὸν ἐπιθυμεῖ συνεχῶς εὑρίσκεται εἰς τὰ ὅρια τοῦ ἁγιασμοῦ. Συμφώνως πρὸς τὸν γραφικὸν λόγον «μιμνήσκου τὰ ἔσχατά σου, καὶ εἰς τὸν αἰῶνα οὐ μὴ ἁμαρτήσεις»(( Σοφ. Σειρ. 7, 36.)).
Συνήντησα κάποτε γηραιὰν εὐσεβῆ γυναῖκα, ἡ ὁποία ἐκάθητο εἰς προαύλιον κοιμητηρίου καὶ ἦτο σκυθρωπή. Ἔχων κάποιο θάρρος τὴν παρεκάλεσα νὰ μοῦ ἐξηγήσῃ τὸν λόγον τῆς σκυθρωπότητός της καὶ μοῦ εἶπεν: «Ἂχ πάτερ μου, πόσον ἤμην ἀνόητος εἰς τὸ παρελθόν μου. Ἐὰν ὅταν ἤμην νεωτέρα ἐσκεπτόμην τὴν ἀθλιότητα τοῦ γήρατός μου, τὴν ὁποίαν τώρα ἐντρέπομαι νὰ ἀντικρύσω εἰς τὸν καθρέπτην δὲν θὰ προέβαινον εἰς τὰς ἀνοήτους πράξεις καὶ καταχρήσεις τῆς ζωῆς μου, διὰ τῶν ὁποίων ὄχι μόνον ἐγὼ ἐβυθίσθην εἰς τὴν ἁμαρτωλὸν ζωήν, ἀλλὰ καὶ ἄλλους παρέσυρον. Ἐξ ἄλλου δὲν θὰ ἤμην τόσον οἰκτρὸν θῦμα τῆς ἀπληστίας εἰς τὴν ζωήν μου, ἐὰν ἐσυνειδητοποίουν ὅτι εἰς ἐμὲ ἀνήκει αὐτὸς μόνον ὁ χῶρος, τὸν ὁποῖον τώρα ἐδῶ παρακολουθῶ εἰς τὴν ἀπέραντον σιγὴν τοῦ σωματικοῦ μου μηδενισμοῦ». Εἰλικρινῶς συνεκινήθην καὶ ἐμακάρισα τὰς ὀρθὰς θέσεις τῆς σκυθρωπῆς γυναικός, ἔστω καὶ εἰς τὸ γῆρας της.

(ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΙΩΣΗΦ – ΑΘΩΝΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ – ΨΥΧΩΦΕΛΗ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΝΑ 2)