Κυριακή 13 Οκτωβρίου 2013

ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ -ΚΑΨΑΝΗΣ

Μοναχισμός και
 Θέα του Ακτίστου Φωτός
 
του Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτου π. Γεωργίου Καψάνη
 Καθηγουμένου της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους
 
Εσήγησις ες τ Παμμοναστικν Συνέδριον
 τς ερς Συνόδου τς κκλησίας τς λλάδος ες τ για Μετέωρα
(12-14 Σεπτεμβρίου 2000),
ργανωθν ες τ πλαίσια τν ορτασμν τς κκλησίας τς λλάδος
δι τ 2000 χρόνια π τς Γεννήσεως το Κυρίου.
 
Εσαγωγή
Α. Τ κτιστον Φς, Φς τς Θεότητος
Β. Ο συνέπειες τς λλάμψεως το θείου Φωτός
Γ. μπειρίες θέας κτίστου Φωτός
Δ. Διάκρισις κτίστου Φωτς π λλα φτα
Ε. Προϋποθέσεις τς θέας το κτίστου Φωτός
Στ. λλες μπειρίες τς κτίστου Χάριτος το Θεο
Ζ. πίλογος
Σημειώσεις
 
 
 
 
 
Εσαγωγή
 
Κατ τν μέγα Φωστρα τς κκλησίας, γιο Γρηγόριο τν Παλαμ, πάρχουν τριν εδν θεολογίες:
 
α) σφαλς κα μυστικ τν θεοπτν θεολόγων, ο ποοι μιλον κ προσωπικς μπειρίας κα κοινωνίας μ τν Ζντα Θεό.
 
β) φιλόσοφος θεολογία τν μ χόντων προσωπικ μπειρία θεοπτίας, λλ ν ταπεινώσει δεχομένων τς μπειρίες κα θεοπτίες τν γιων κα θεολογούντων συμφώνως πρς ατές. θεολογία ατ χρησιμοποιε τν ποδεικτικ μέθοδο, ατν δηλαδ πο ποδεικνύει τς θεολογικς θέσεις μ συλλογισμος βάσει τς ποκαλύψεως κα τν καταγεγραμμένων μπειριν τν γίων, κα
 
γ) καιν θεολογία τν θρασέων θεολόγων, ο ποοι πορρίπτουν τς μπειρίες τν γίων κα θεολογον διαλεκτικς κατ τς δικές τους φιλοσοφικς ρχές. κπρόσωπος τς διαλεκτικς θεολογίας ταν στος χρόνους το γίου Παλαμ δυτικς μοναχς Βαρλαάμ.
Τν ποδεικτικ μέθοδο κολούθησαν κα ο γιορεται Πατέρες ο συντάξαντες τν γιορειτικ Τόμο τ τος 1340, ο ποοι καταλήγουν: «Τατα π τν Γραφν διδάχθημεν, τατα παρ τν μετέρων Πατέρων παρελάβομεν· τατα δι τς μικρς γνωμεν πείρας»1.
Εναι χαρακτηριστικς κα τρόπος πο πέγραφε πίσκοπος ερισσο κα γίου ρους, άκωβος: « ταπεινς πίσκοπος ερισσο κα γίου ρους άκωβος, τας γιορειτικας κα πατρικας νατεθραμμένος παραδόσεσι, κα μαρτυρν, τι δι τν νταύθα πογραφάντων λογάδων, παν τ γιον ρος συμφωνοντες πέγραψαν, κα ατς συμφωνν κα πισφραγίζων, πέγραψα. Κα τοτο μετ πάντων προσγράφων· τι τν μ συμφωνοντα τος γίοις καθς κα μες κα ο μικρ πρ μν Πατέρες μν, μες τν ατο κοινωνίαν ο παραδεξόμεθα»2.
Στν ταπεινή μου εσήγησι θ κολουθήσω τν ποδεικτικ μέθοδο.
 
 
 
Α. Τ κτιστον Φς, Φς τς Θεότητος
 
Στος γίους μοναχος φείλεται πλοτος τς μπειρίας κα τς θεολογίας το κτίστου Φωτός. Γι᾿ ατ κα θ δώσω τν λόγο σ γίους μοναχούς, παλαιος κα νέους, ο ποοι θ διαπραγματευτον τν περ κτίστου Φωτς πίστι τς κκλησίας. τσι θ διαπιστωθ τι στν χρο το ρθοδόξου Μοναχισμο βιώθη μπειρία το κτίστου Φωτς κα διετυπώθη περ ατο θεολογία.
Θες εναι Φς, κατ τν γιο ωάννη τν Θεολόγο: «Κα ατή στιν παγγελία ν κηκόαμεν π᾿ ατο κα ναγγέλλομεν μν, τι Θες φς στι κα σκοτία ν ατ οκ στν οδεμία» (Α ω. α 5).
ρμηνεύων γιος Νικόδημος γιορείτης τ ν λόγ χωρίον γράφει: «Φς λοιπν εναι Θες κα φς ληθινόν, μ τν λαμπρότητα το ποίου συγκρινόμενος λιος κα λα τ κτιστ φτα, ερίσκονται φτα ψευδ. Φς εναι Θεός, κατ τν ρεοπαγίτην Διονύσιον, διότι γεμίζει π κάθε νοητν φς κάθε περουράνιον νον, κα διότι διώκει κάθε γνωσίαν κα πλάνην π τς ψυχς κείνας, ες τς ποίας λάμπει τς κτνας του κα μεταδίδει ες ατς φς ερν (κεφ. δ Περ θείων νομάτων). Φς εναι Θες νοερόν, κατ τν Θεοφύλακτον κα Οκουμένιον, διατ κινε τος φθαλμος τς ψυχς ες τ ν θεωρήσουν, κα διατ ποστρέφει τ μμάτια το νος π τατα λα τ λικ κα τραβίζει τν ρεξιν κα πιθυμίαν το νθρωπου, ες τ ν γαπ μόνον τν Θεν μ να ρωτικν πάθος»3.
Στ σύμβολο τς Πίστεως μολογομε τι Κύριος ησος Χριστς εναι «Φς κ Φωτός». Σ πολλ λλα σημεα τς θείας Λατρείας χαρακτηρίζουμε τν Τριαδικ Θε ς Φς.
ραγε στς περιπτώσεις ατς τ φς νοεται ν θικ ννοί ν ντολογικ; γιος Μάξιμος μολογητς παντ τι «κατ᾿ οσίαν ληθς φς πάρχων Θεός» κα «φύσει φς Θεός» κα «οκ λλο κα λλο φς πάρχων λλ κατ᾿ οσίαν ν κα τ ατό, κατ τν τς πάρξεως τρόπον τρισσοφαές»4.
«περφας κα ρχίφωτος Θεός»5, κατ τν γιο Γρηγόριo τν Παλαμ, πλασε τς λoγικς φύσεις, γγέλους κα νθρώπους, δεκτικές του θείου φωτς κα κανς ν βλέπουν τ θεον φς, φο «φς εναι τν το Θεο τελειωτάτην θέαν»6.
Ο θεοι γγελοι, σο δν ξέπεσαν, χουν πλέον συνεχ τν κοινωνία μ τ Τρισήλιο Φς, πο εναι κα « τν πνευμάτων τροφή, τν τ γγέλων κα τν δικαίων»7.
δμ πρ τς παρακος μετεχε τς θείας λλάμψεως κα λαμπρότητος. Ατν φοροσε «ς στολν δόξης». τσι δν ταν γυμνς «οδ᾿ σχήμων πρχεν τι γυμνός», λλ᾿ ντιθέτως ταν πολ λαμπρότερος ατν πο φορον τ στολισμένα μ πολ χρυσ κα πολύτιμους λίθους διαδήματα8.
κολουθε μως παράβασις κα χωρισμς π τν Θεό, πο εναι χωρισμς π τν Ζω κα τ Φς το Θεο. Τώρα νθρωπίνη φύσις εναι γυμν κα σχημη. Κάλυμμα σκότους χει πιβληθε στν ψυχή. Ο πρωτόπλαστοι ασθάνονται τν γύμνωσί τους κα ντρέπονται.
Τν λλαμψι το θείου Φωτς «προϋπέγραφε» Θες στ χρόνια της Παλαις Διαθήκης κα μάλιστα κατ τν τεσσαρακονταετ πορεία το σραλ στν ρημο10.
ναφέρονται συχν ο Πατέρες στν Μωϋσ, ποος, ταν συνωμίλησε μ τν Θε τεσσαράκοντα μέρες κα νύκτες κα δέχθη τς δεύτερες πλάκες το Δεκαλόγου, «τόσην πολλν δόξαν λαβε κ τς θείας συνομιλίας τ πρόσωπον ατο, στε δν δύναντο ο Υο σραλ ν δοσιν ατό· θεν ναγκάσθη ν βάλλ κάλυμμα ες τ πρόσωπόν του, κα ν γκλείσ τρόπον τιν τν πολλν λαμπρότητα κα δόξαν τν ξω χυνομένην, κα οτως δυνήθησαν κα εδον ατν ο σραηλίται. «Κα εδον, φησίν, ο Υο σραλ τ πρόσωπον Μωϋσέως τι δεδόξασται· κα περιέθηκε Μωϋσς κάλυμμα π τ πρόσωπο ατο» (ξ. λδ 35)»11.
Κατ τος γίους Πατέρας, δόξα κα λαμπρότης το Μωϋσέως ν σχέσει πρς τν δόξαν το μεταμορφωθέντος Χριστο δν εναι πλς λιγωτέρα λλ πέρα πάσης συγκρίσεως.
Κατ τν γιο φραμ τν Σύρο: «δειξεν Χριστς τι ξ λου το σώματος βρυεν δόξα τς Θεότητος ατο, κα ξ λων τν μελν λαμπε τ φς ατο· ο γρ ς Μωσς ξωθεν σρξ ατο λαμψεν ν επρεπεί, λλ᾿ ξ ατο βρυεν δόξα τς Θεότητος ατο»12.
δ γιος Γρηγόριος Παλαμς λέγει: «ρτε τι κα Μωϋσς μετεμορφώθη ναβς ες τ ρος, κα οτως εδε τν δόξαν Κυρίου; λλ᾿ παθε τν μεταμόρφωσιν, οκ νήργησε, κατ τν λέγοντα (τοι τν Θεολόγον Γρηγόριον)· ες τοτό με φέρει τ μέτριον νταθα φέγγος τς ληθείας, λαμπρότητα Θεο δεν κα παθεν· δ Κύριος μν ησος Χριστς οκοθεν εχε τν λαμπρότητα κείνην»13.
πιλέγει δ γιος Νικόδημος γιορείτης: «Λέγων δ γιος τι Μωϋσς παθε τν μεταμόρφωσιν κα οκ νήργησε, δηλο τι ξωθεν κ το φωτς το προσώπου Κυρίου μετεμορφώθη: τοι νηλλάγη κατ ψυχν κα σμα· κα μν Μωϋσς δι το γνόφον φωτίσθη, δ Χριστς κα ατν τν γνόφον φωτίζει, πειδ κα φωτεινν δειξεν ν τ ρει Θαβρ τν γνοφώδη νεφέλην· κα συνομιλν μ τν Θεόν, π κε λαβε τ φς· δ Χριστς μίαν μικρν φλέβα νοίξας τς κατ φύσιν πηγαίας φωτοχυσίας του, τ Θαβώριον λον φαίδρυνε, κα τος δυ Προφήτας κα τος τρες ποστόλους λάμπρυνε»14.
Τν γυμν π τ θεο Φς νθρωπίνη φύσι λέησε Χριστς προσλαβν ατν κα νώσας μ τν θεία του φύσι στν πόσταση το Θεο Λόγου.
Κατ τν θεία Μεταμόρφωσι στ Θαβρ πεκαλύφθη τι Κύριος νέδυσε πάλι τν νθρωπίνη φύσι μ τ νδυμα το θείου Φωτς κα τς θείας δόξης κα τν θέωσε.
ρμηνεύων γιος Νικόδημος τροπάριον το α Κανόνος (το γιου Κοσμ Μαϊουμ) τς ορτς τς Μεταμορφώσεως γράφει: «στράψας λοιπν Χριστς πάνω ες τ Θαβώριον ρος μ δόξαν πρόσιτον τς Θεότητος, λάμπρυνε μν τν Κτίσιν, μόνους δ τος νθρώπους θέωσε γρ φύσις δεκτική στι τς Θεώσεως. θεν ο νθρωποι δι μέσου το θεωθέντος προσλήμματος το Κυρίου θεώθησαν κατ χάριν, κατ τ «γ επα· θεοί στε κα υο ψίστου πάντες» (Ψαλμ. πα 6)»15.
Ες λλο σημεο διευκρινίζει: «Σημείωσαι δέ, τι ο Μαθητα εδον ες τ ρος τ κτιστον φς τς το Κυρίου Θεότητος χι μόνον μ τν νον, στις εναι φθαλμς τς ψυχς, λλ κα μ τος ασθητος φθαλμος το σώματος. λλ πς εδον ατό; μένοντες ν τ φυσικ δυνάμει ατν; χι, λλ λλοιωθέντες ες τ κρεττον κα θειότερον, κα δυναμωθέντες π τς δυνάμεως το φωτς κείνου· πειδ κτιστο κα ασθητο φθαλμο τ κτιστον κα πρ ασθησιν κα νον φς χωρσαι ο δύναται. π το φωτς κείνου λοιπν νισχυθέντες κα δυναμωθέντες ο τν ποστόλων ασθητο φθαλμοί, κα πρ τος ρους τς αυτν φύσεως γεγονότες, εδον τ περφυς κενο κα κτιστον κα τς θείας οσίας χώριστον φς, κατ τν κοινν δόξαν τν ερν Θεολόγων»16.
Εναι γνωστ τι τόσο ερ μνολογία τς κκλησίας μας, σο κα ο γιοι Πατέρες, τονίζουν τι τ λάμψαν ες τ Θαβρ Φς δν εναι οσία το Θεο, οτε κτιστν φς, οτε φάντασμα φωτός, λλ τ κτιστον Φς το Θεο, κτιστος κα θεία κα θεοποις νέργεια17.
Τ κτιστον τς θείας Χάριτος, νεργείας, θείου φωτός, εναι προϋπόθεσις τς δυνατότητος τς θεώσεώς μας.
δυτικς Βαρλαμ πολέμησε λυσσωδς τν περ θέας το κτίστου Φωτς μπειρία τν γιορειτν, διότι δν δέχετο τν διάκρισι οσίας κα νεργείας στν Θεό.
λλ γιορείτης γιος Γρηγόριος Παλαμς νέλαβε σθεναρν γώνα, διότι, ἐὰν πικρατοσε ρθολογιστικ ποψις το Βαρλαάμ, νθρωπος δν θ μποροσε ν θεωθ δι κτιστς Χάριτος.
Τ γιον ρος μ τν γιορειτικ Τόμο το 1340, τν ποο πέγραφαν ο λογιώτεροι γιορεται, υοθέτησε τν διδασκαλία το γίου Παλαμ. μοίως κα κκλησία, δι τν ν Κωνσταντινουπόλει Συνόδων τν τν 1341, 1347 κα 1351, νεκήρυξε τν γιο Γρηγόριο ς πλαν διδάσκαλο τς κκλησίας κα τν διδασκαλία του ς διδασκαλία τς ρθοδόξου κκλησίας. νεθεματίσθησαν μάλιστα ο μ δεχόμενοι τν διδασκαλία ατ κα τ κτιστον τς θείας Χάριτος, πως ναφέρεται κα στ «Συνοδικν τς Οpθoδoξίας».
Στς Συνόδους ατς συμμετεχαν κα πρωταγωνίσθησαν κα διακεκριμένοι μοναχοί. Ερήσθω παρεμπιπτόντως τι μέχρι σήμερα δυτικς Χριστιανισμς (Παπικο κα Προτεστάνται) δν δέχονται τ κτιστον τς θείας Χάριτος, θεωροντες μλλον τν Χάριν κτίσμα. λλ᾿ ταν Χάρις εναι κτίσμα, δν μπορε ν θεώσ τν νθρωπο. Γι᾿ ατ ο δυτικο δν μιλον περ θεώσεως λλ μόνον περ θικς καλλιτερεύσεως το νθρώπου.
Φρονομεν τι σοβαρ ατ διαφορ θ πρέπει ν προστεθ στς θεμελιώδεις διαφορς μεταξ ρθοδοξίας φ᾿ νς κα Ρωμαιοκαθολικν κα Προτεσταντν φ᾿ τέρου.
 
 
Β. Ο συνέπειες τς λλάμψεως το θείου Φωτός
 
νθρωπος λλαμπόμενος π τ θεο κα κτιστο Φς πολαμβάνει πολλν θείων κα περφυν δωρεν. Ο συνέπειες τς λλάμψεως το Φωτς δν εναι μόνον θικές, λλα πρωτίστως εναι ντολογικές. παρουσία το θείου Φωτς γίνεται πηγ περφυν πνευματικν χαρισμάτων.
Τ κτιστο Φς νομάζεται π τος γίους Πατέρας νυπόστατον φς, διότι δν γίνεται κα πογίνεται, πως τ πνευματικ νοήματα, λλ μένει κα φωτίζει μονίμως τν ψυχή. Λέγει σχετικς γιος Μακάριος Αγύπτιος: « τοιαύτη, φησί, το Πνεύματος λλαμψις, οχ οον νοημάτων μόνον ποκάλυψίς στι κα φωτισμς χάριτος, σπερ ερηται, λλ᾿ ποστατικο φωτς ν τας ψυχας βεβαία κα διηνεκς λλαμψις»18.
Κατ τν σιο Νικήτα τν Στηθτο, μ τν παρουσία το Φωτς ο δυνάμεις τς ψυχς ερηνεύουν κα ψυχ συνάγεται π τν ξωθεν διασκορπισμ πρς τ θεο Φς κα νούμενη μ ατ τελειοται κα καθίσταται μύστις θείων θεωριν κα κατοικητήριον τς γίας Τριάδος19.
Κατ τν γιο Μακάριο τν Αγύπτιο, δι τς λλάμψεως το θείου Φωτς αρεται π τν ψυχ τ κ τς πτώσεως το δμ πνευματικ σκότος: «Φανερς ον δι τούτων πέδειξε, κάλυμμα σκότους πιβεβλσθαι τν ψυχήν· περ π τς το δμ παραβάσεως, χώραν σχε ες τν νθρωπότητα παραδοναι· νυν δ π τς το Πνεύματος λλάμψεως περιαιρεσθαι τοτο πιστεύομεν κ τν πιστν κα ξίων τ ντι ψυχν»20.
νθρωπος, κατ τν π. Σωφρόνιο, δι τς μετοχς κα λλάμψεως το θείου Φωτς ξιοται «βαθείας τινς ασθήσεως το Ζντος Θεο ν τ καpδία κα τ νοΐ»21, δέχεται τν «ποκάλυψιν τς Θεότητος το Κυρίου ησο Χριστο»22 κα «τν περαν τς ναστάσεως ς πρόγευσιν τς μελλούσης μακαριότητος»23, κοινωνε μ τν Θε πρόσωπον πρς πρόσωπον24, σκε τς ρετς κα ποκτ τ χαρίσματα το γίου Πνεύματος: «Τ γιον τοτο Φς, ταν μφανίζηται ν δυνάμει, φέρει τν ταπεινν γάπην. ποδιώκει πσαν μφιβολίαν κα πάντα φόβον, γκαταλείπει μακρν ες τ πίσω πάσας τς γηΐνας σχέσεις»25 , κατ δ τν ββ Φιλήμονα: «κατατρυφ το Κυρίου πνευματικήν τινα κα κατάληπτον εφροσύνην»26.
Συμφώνως πρς τν προσωπικ μαρτυρία το σίου Μαξίμου το Καυσοκαλύβη στν γιο Γρηγόριο τν Σιναΐτη, ο καρπο το γίου Πνεύματος, πο ναφέρει πόστολος Παλος, ποκτνται πίσης δι᾿ ατο το Φωτός: «Κα τότε σν ρπαχθ νος το νθρωπου π κενο τ θεϊκν φς κα φωτισθ φωτισμν θεϊκς γνώσεως, γίνεται καρδία του γαλην κα πραοτάτη κα ναβρύει τος καρπος το γίου Πνεύματος, τν χαράν, τν ερήνην, τν μακροθυμίαν, τν καλωσύνην, τν συμπάθειαν, τν γάπην, τν ταπείνωσιν κα τ λοιπά»27.
πως παρατηρε κα γιος Διάδοχος Φωτικς, μόνον δι τς μετοχς το θείου Φωτς εναι δυνατ πόκτησις τς τελείας γάπης: «Ἐὰν γρ μ τελείως τ καθ᾿ μοίωσιν δι το θείου φωτς πολάβη νος, πάσας μν τς λλας ρετς σχεδν χειν δύναται, τς δ τελείας γάπης τι μοιρος μένει»28.
λλ κα μόνο δι᾿ ατο το Φωτς ποκτνται τ περφυ χαρίσματα τν τελείων, λέγουν ο γιοι Κάλλιστος κα γνάτιος, ο Ξανθόπουλοι: « Κα αθις οτως, ς ξ λιακο δίσκου, νατέλλει τούτοις τ νακρίνειν, τ διακρίνειν, τ διορν, τ προορν, κα τ παραπλήσια· κα παξαπλς δι᾿ ατο παυγάζει τούτοις τν δήλων μυστηρίων πάσα δηλωσς τ κα ποκάλυψις· δυνάμεώς τε περφυος κα θείας ν πνεύματι μπίπλανται· κα δι τς τοιάσδε περφυος δυνάμεως κα χος ατν κουφιζόμενος, μλλον τ βρθον τς σαρκς πολεπτυνόμενον κα μετεωριζόμενον, περίπταται. Δία ταύτης τς ν γί Πνεύματι φωτιστικς δυνάμεως, τι μετ σαρκς ντες κα τινς τν γίων Πατέρων, ς ϋλοι κα σώματοι, ποταμος βάτους κα θαλάττας ναυσιπόρους, ποσν βρόχοις διλθον· δρόμους τε μακρος κα πολυημέρους, καριαίως διώδευσαν· κα τερα ξαίσια, ν οραν, ν γ, ν λί, ν θαλάσσ, ν ρημίαις, ν πόλεσιν, ν παντ τόπ κα χώρ, ν θηρίοις κα ρπετος κα πλς ν πάσ τ κτίσει κα πσι τος στοιχείοις ξειργάσαντο κα δι πάντων δοξάσθησαν· κα ν προσευχας δ τούτων σταμένων κα τ ατν εαγ κα τίμια σώματα γθεν ς πόπτερα περήροντο, τ ναλωτικ κα νθέ κα ΰλ πυρί, τ τς χάριτος, τ σωματικν πάχος, να μν κα τ βάρος, ποτεφρούμενοι· κούφως τε αρεσθαι νεργούμενοι, το θαύματος, μεταστοιχειούμενοι κα μεταχαλκευόμενοι πρς τ θειότερον, τ θεουργ παλάμ τς νσκηνούσης ατος σχύος κα χάριτος. κα μετ τέλος δέ, νίων κα τ σεβάσμια σώματα τ διάλυτον φέρουσι, προδήλως τν νοικοσαν ατος κα πάσι τος βεβαιοπίστοις πρ φύσιν χάριν κα δύναμιν πιστούμενα»29.
ν τ Φωτί, λέγει π. Σωφρόνιος κολουθν τν γιο Γρηγόριο Παλαμ κα τος λλους Πατέρας, γινόμεθα τρόπον τιν ναρχοι: «ς ναρχος νέργεια το Θεο, τ Φς τοτο εσδύει ν μν δι τς δυνάμεως ατο κα μες γινόμεθα ναρχοι, οχ κατ τν φύσιν μν, λλ κατ τν δωρεν τς χάριτος: «ναρχος ζω μεταδίδεται ες μς»30.
Κατ τν γιο Γρηγόριο τν Παλαμ, «πάντες ο Δίκαιοι ν τ ατ κτίστου φωτ τς Θεότητος χουν ν γνωρίσουν λλήλους κα σους ποτ σωματικς δν γνώρισαν, κατ τν μέλλοντα αἰῶνα»31.
 
 
Γ. μπειρίες θέας κτίστου Φωτός
 
Πολλο μοναχο δι μέσου τν αώνων παθαν τν θέωσιν κα ξιώθηκαν τς θέας το κτίστου Φωτός. λίγοι μως μίλησαν γι᾿ ατήν.
γιος Σuμεών Νέος Θεολόγος δέχετο συχν τν πίσκεψι το κτίστου Φωτς κα μάλιστα κατ τν τέλεσι τς θείας Λειτουργίας, τν ποία καθημερινς τελοσε: «Διατ ες ατν δν στειλεν Θες γγέλους κα Χερουβεμ δι ν τν φυλάττωσιν, οτινες εναι «πνεύματα λειτουργικ ες διακονίαν ποστελλόμενα δι τος μέλλοντας κληρονομεν σωτηρίαν», ς λέγει μακάριος Παλος, λλ᾿ ατ μέσως τ διον ζωαρχικν κα πανάγιον Πνεμα φύσει Θες κα Δεσπότης λων μο τν γγέλων κα τν νθρώπων σκεπεν ατν κα φύλαττε δι τς φωτοφόρου Χάριτός Του κα πάντοτε μέν, ξαιρέτως δ κα μάλιστα ταν γιος ερισκόμενος ς ερες μέσα ες τ δυτον βμα λειτούργει Θε τν μυστικν κα ναίμακτον ερουργίαν· γρ φωτειν νεφέλη κείνη, που τότε τν σκέπαζε κα λον ατν π κάθε μέρος περιελάμβανε, καθς ναφέρει βίος του, παντοδύναμος κα φωτοπάροχος χάρις το παναγίου κα ζωοποιο Πνεύματος τον. θεν κα π ατν τοσούτον γιος λαμπρύνετο κα ψυχ κα σώματι, κα νο κα καρδί, στε που τ θεον κα ερόν του πρόσωπον κτινοβόλει κα στραπτεν, σν λλος δεύτερος λιος. Διο κανες δν δύνατο ν βλέπ ατ κλινς, καθς δν δύναται ν βλέπ οτε τν λιον. δόξαι! μεγαλεα! Ω περφυ κα οράνια χαρίσματα το ερο Συμενος, τ ποα βυθίζουσι κάθε νον κα κάμνουσιν λαλον κάθε γλσσαν!»32
λλ κα γιος Γρηγόριος Παλαμς κ τς προσωπικς του πείρας μιλε περ το κτίστου Φωτός, χωρς μως ν ποκαλύψ τι ατς πρξε θεόπτης: «Βλέπει βεβαίως ς φς κενο τ γαπητότατο πργμα πο ρπάζει τν νο, τν κάνει ν ξίσταται π λα κα τν στρέφει λόκληρο μόνο σ᾿ ατό, εναι ποκαλυπτικ λλ᾿ χι ασθητν σωμάτων, τ βλέπει ν μ τελειών οτε πρς τ κάτω οτε πρς τ νω οτε πρς τ πλάγια, κα δν διακρίνει κάποιο τέλος το φωτς πο βλέπει κα τν περιλάμπει, λλ σν ν ταν λιος πο εναι πειροπλάσια λαμπρότερος κα μεγαλύτερος το σύμπαντος· στ μέσον δ ερίσκεται ατός, ντας λόκληρος φθαλμός· κάτι τέτοιο εναι κενο ( κστασις )»33.
Εναι χαρακτηριστικ πς νας σύγχρονος σιος Γέροντας, π. Σωφρόνιος Σαχάρωφ, διατυπώνει τν μπειρία τουκ τς θέας το κτίστου Φωτός: « νέργεια το Φωτός, περ το ποίου γράφω, π το πνεύματος το νθρώπου μαρτυρε περ τς Θεότητος Ατο: Εναι κτιστον, νονόμαστον, κράτητον. εναι μυστηριδες, ϋλον, παραβίαστον. πορ. Πς ν σκεφθ ν μιλήσω περ ατο;
»Τ Φς τοτο εναι ς πρς τν φύσι ατο περκόσμιον. κάθοδος ατο φ᾿ μς δν εναι λλο τί, ε μ φανέρωσις το Θεο ες τν νθρωπον: ποκάλυψις ορανίων μυστηρίων. Κατ τν Μεταμόρφωσιν π το Θαβρ δι τς δωρες το Φωτς τούτου δραιώθη Θεογνωσία. π τς στιγμς τς λλάμψεως τν ποστόλων π το Φωτς τούτου π το Θαβώρ, τ Φς εσλθεν ες τν στορίαν το κόσμου κα γένετο «ναφαίρετος κληρονομία» δι τς περχομένας γενες τν πιστευόντων ες τν Χριστόν-Θεόν. νευ το Φωτς τούτου γ θ παρέμενεν ξω τς ληθος Θεογνωσίας. Βάσει τς προσωπικς μου πείρας, πέτρεψα ες αυτν ν νομάσ τ Φς τοτο Φς ναστάσεως.
Δι τς λεύσεως το Φωτς τούτου τ πνεμα το νθρώπου εσάγεται ες τν σφαραν που δν πάρχει θάνατος. νευ τς λλάμψεως το Φωτς τούτου δν κατανοεται ρθς τ μυστήριον τν δν τς σωτηρίας. κόσμος, ο νθρωποι, θ παρέμενον ν τ σκότει τς γνοίας. φηρημένη θεολογικ μόρφωσις, τι κα πλέον κλελεπτυσμένη, δν σζει, διότι παρέχει διανοητικν μόνον γνσιν κα δν νάγει ντως ες τν χρον το θείου Εναι.
»νίοτε δυνάμεθα ν παρουσιάσωμεν τ Φς τοτο πρς νεφέλην καλύπτουσαν τν κορυφν ρους, π το ποίου στάμεθα: νεφέλη καθ᾿ αυτν εναι μπλεος Φωτός, λλ᾿ μες οδν βλέπομεν, ε μ μόνον ατήν. πας λοιπς κόσμος δν ρται. Κατ τν ατν τρόπον τ Θεον Φς, ποκαλύπτον μν νέαν μορφν πνευματικο εναι, ποκρύπτει π τν φθαλμν μν τν θέαν το λικο κόσμου. Τ Φς τοτο εναι μοιόμορφον, κέραιον, πλρες βαθείας ερήνης. ν ατ ψυχ θεωρε τν γάπην κα τν γαθότητα το Θεο. ταν τοτο κχέηται φθόνως π τν νθρωπον, παύει οτος ν ντιλαμβάνηται τν λικότητα το περιβάλλοντος ατν χώρου, τι δ κα τν το σώματος ατο. π πλέον βλέπει αυτν ς φς. Τ Φς τοτο ρχεται λαρς, τρυφερς, οτως στε ν μ παρατηρμεν πς τοτο περιέβαλεν μς. Οχ αφνης, λλ᾿ ρέμα κόσμος συνήθως «λησμονεται». Τ φαινόμενον τοτο μοιάζει πρς ρεμον πέλευσιν πνου ες φυσιολογικς γι νθρωπον· μως, βεβαίως, δν πρόκειται περ πνου, λλ περ πληρώματος ζως»34.
 
 
Δ. Διάκρισις κτίστου Φωτς π λλα φτα
 
Ο θεόπται Πατέρες διευκρινίζουν τι κάθε ρώμενον φς δν εναι κτιστον Φς. πάρχουν κα λλα φτα, πο δν πρέπει ν συγχέωνται μ ατό. πάρχει τ φς το νος35 κα τ δαιμονικν φς.
Γι τ φτα ατ γράφει π. Σωφρόνιος: «πειράσθην σαύτως π φωτοειδν μφανίσεων προερχομένων κ τν ναντίων πνευμάτων. λλ᾿ τε ες ριμον δη λικίαν πέστρεψα ες τν Χριστν ς τν τέλειον Θεόν, περιέλαμψεν μ τ ναρχον Φς. Τ θαυμαστν τοτο Φς, στω κα ν τ μέτρ ν τ ποο δόθη ες μ ν γνωρίσω δι τς νωθεν εδοκίας, πεσκίασε πάντα τ λλα, ς νατέλλων λιος δν πιτρέπει ν δωμεν εσέτι κα τος πλέον λαμπρος στέρας»36.
Ο γιοι γνάτιος κα Κάλλιστος Ξανθόπουλοι διασζουν τν περιγραφν το δαιμονικο φωτός, πως τν διετύπωσε σιος Παλος ν τ Λάτρ: «Τ μν τς ντικειμένης δυνάμεως φς, πυροειδές στι κα καπνδες κα το ασθητο πυρς μοιον· κα πειδν ατ μετριοπαθς κα κεκαθαρμένη ψυχ θεάσηται, ηδς χει πρς ατ κα βδελύττεται· τ δ το γαθο γαθόν, χαριέστατόν τε στι κα κραιφνές, κα προσβαλν γιάζει, φωτς τ κα χαρς κα λαρότητος πληρο τν ψυχν κα πίαν ατήν, κα φιλάνθρωπον περγάζεται»37.
διάκρισις τν φώτων εναι διαιτέρως ναγκαία σήμερα πο διάφορες «πνευματικότητες», νατολικς κυρίως προελεύσεως, παγγέλλονται μπειρίες πέρλογες πού, ἐὰν δν εναι δαιμονικές, εναι το νοός, ποτέλεσμα νθρωποκεντρικν σκήσεων. βασανιζόμενος μέσα στν ρθολογιστικ κα ατιοκρατικ φυλακ σύγχρονος νθρωπος, γνον κα μ θέλων λόγω αταρκείας ν γνωρίσ τ κτιστο Φς το Χριστο, καταλήγει σ᾿ ατς γι ν βρ κάποια διέξοδο στ πνευματικό του διέξοδο.
Θ μπορούσαμε ν επομε τι στς νατολικς πνευματικότητες νθρωπος κάνει διάλογο μ τν αυτό του. Στν ρθόδοξο σκησι ντίθετα νθρωπος εσέρχεται στν σω νθρωπο, γι ν συναντήσ, διαλεχθ κα νωθ μ τν Θεό.
 
 
Ε. Προϋποθέσεις τς θέας το κτίστου Φωτός
 
Κατ τν Μέγα Βασίλειο, κάθαρσις π τ πάθη πιτρέπει, «να γαληνιώσης τς μν ψυχς κα δι᾿ οδενς πάθους ταρασσομένης, οον ν κατόπτρ τινι καθαρ γένηται κα νεπισκότητος λλαμψις το Θεο»38· κα «οτε γρ κατόπτρ ρυπντι δυνατν τν εκόνων δέξασθαι τς μφάσεις, οτε ψυχν τας βιοτικας προειλημμένην μερίμναις κα τος κ το φρονήματος τς σαρκς πισκοτουμένην πάθεσι δυνατν ποδέξασθαι το γίου Πνεύματος τς λλάμψεις»39.
Κατ τν γιον σαάκ: «Ο δύναται νθρωπος θεάσασθαι τ κάλλος τ ν νδοθεν ατο, πρν τιμάσ κα βδελύξηται πν κάλλος ξωθεν ατο» κα « σωφρονν, κα ταπεινοφρονν, κα βδελυττόμενος τν παρρησίαν, κα τν θυμν κ τς καρδίας πωσάμενος, γ πιστεύω, τι ταν ναστ ν τ προσευχ, καθορ ν τ ψυχ ατο τ φς το γίου πνεύματος, κα σκιρτ ν τας λαμπηδόσιν ατο τς λλάμψεως το φωτός, κα εφραίνεται ν τ θεωρί τς δόξης ατς, κα ν τ αυτς λλοιώσει πρς τν ατο μοιότητα»40.
Κατ τν γιο Νικόδημο τν γιορείτη: «Κατ τν ναλογίαν τς καθαρότητος τν καρδιν μν φώτισεν μς φωτοπάροχος ησος· καθς γρ τ ασθητν τοτο φς φωτίζει τος χοντας καθαρος κα γιες τους φθαλμος το σώματος. οτω κα τ ϋλον κα κτιστον φς τς περουσίου Θεότητος φωτίζει τος χοντας νον καθαρν κα καρδίαν λελαμπρυσμένην. ο γρ μ τ θεον φς νωθήναι βουλόμενοι, φς πρέπει ν εναι κα ατο δι τν ρετν».
νήψις, μετάνοια, ατομεμψία εναι κατ τν γιο Συμεν τν Νέο Θεολόγο προϋποθέσεις τς λλάμψεως το θείου Φωτός: «χειν δ τν νον πάντοτε πρς τν Θεόν, ν τε πν κα γρηγόρσει, στιάσει κα μιλί, ργοχείρ τε κα πάσ λλ πράξει κατ τ προφητικν λόγιον· προωρώμην τν Κύριον νώπιόν μου δι παντός. γο δ αυτν μαρτωλότερον παντς νθρώπου. Χρονιζούσης γρ ταύτης τς μνήμης, πέφυκεν γγίνεσθαι τ διανοί λλαμψις δίκην κτνος. Κα σον ταύτην πιζητες, πολλ προσοχ κα περισπάστ διανoί, κόπ τε πολλ κα δάκρυσι, τηλαυγέστερoν φαίνεται. Φαινομένη δέ, γαπται· γαπωμένη δέ, καθαίρει· καθαίρουσα δέ, θεοειδ περγάζεται, φωτίζουσα κα διδάσκουσα διακρίνειν τ καλν π το χείρονος.
Πλήν, δελφέ, πολλο δε κόπου, σν Θε το τελείως ταύτην εσοικισθναι τ σ ψυχ κα ταύτ καταυγσαι, σπερ σελήνη, τν τς νυκτς ζόφον. Προσέχειν δ δε κα τς προσβολς τν λογισμν, κενοδοξίας τε κα οήσεως, κα το μ κατακρίνειν τινα ρντα πρεπές τι πράττοντα»42.
Βασικ προϋπόθεσις θεώσεως κα θεωρίας εναι διάλειπτος νοερ καρδιακ προσευχή. ββς σακ λέγει: « θέλων δεν τν Κύριον, μηχανται καθαρίσαι ατο τν καρδίαν ν διαλείπτ μνήμ το Θεο· κα οτως ν τ λαμπρότητι τς διανοίας ατο ν πάσ ρα ψεται τν Κύριον»43.
γιος Γρηγόριος Παλαμς στν περίφημη μιλία του στ Εσόδια τς Θεοτόκου λέγει, τι Κυρία Θεοτόκος σχολάζουσα στ για τν γίων σκησε πρώτη τν προσευχ ατή: «Ταύτας λοιπν τς γηΐνας σχέσεις ποβαλοσα Παρθένος π τν πρώτην ρχν τς ζως της, ναχώρησεν π τος νθρώπους, κα φυγoσα τν μαρτωλν βίον, διάλεξε μίαν ζων θεώρητον π λους νδιατρίβουσα μέσα ες τ για, ες τ ποα διατελοσα λύθη π κάθε δεσμν λικόν· πετίναξε κάθε σχέσιν· νέβη πάνω π κάθε γάπην ως κα ατο το δίου σώματός της κα οτω νωσε τν νον της ες τν αυτόν του μ μίαν στροφν κα προσευχν κα μ θείαν κα παντοτεινν προσευχήν· κα δι μέσου ατς τς στροφς το νος νώθη λως δι᾿ λου μ τν αυτόν της· ψώθη πάνω π κάθε εδος κα σχμα, κα τζι κατεσκεύασε μίαν καινούριαν στράταν ες τος ορανούς, δηλαδ τν νοητν (δι ν τν νομάσω τζι) σιωπήν, ες τν ποίαν προσκολλήσασα τν νον της, ναβαίνει πάνω π λα τ κτίσματα, κα βλέπει δόξαν Θεο τελειότερον π τν Μωϋσήν, κα ρ θείαν Χάριν, τις δν καταλαμβάνεται τελείως π τν ασθησιν, λλ εναι να ερν κα χαριέστατον θέαμα μοναχν τν ψυχν τν καθαρν κα γίων γγέλων»44.
τσι Θεοτόκος εσήγαγε στν κόσμο τν συχαστικ προσευχή, κατ τν ποίαν νος περίσπαστος π κάθε σκέψι εσέρχεται στν καρδι κα κε νώνεται δι τς προσευχς μ τν Χριστ κα ξιοται τς θεωρίας το θείου Φωτός.
πειδ στος γωνιζομένους γι τν συχαστικ προσευχ λλοχεύει κίνδυνος τς πλάνης, ο γιοι Πατέρες συνιστον τν πακο σ πεπειραμένο γέροντα πο κ πείρας προσωπικς θ μπορε ν δηγ πλανς τν σκούμενο μοναχό45.
 
 
Στ. λλες μπειρίες τς κτίστου Χάριτος το Θεο
 
Σύμφωνα μ σα μς παραδίδουν ο θεόπται γιοι Πατέρες, νωτέρα κα τελειωτέρα μπειρία τς Χάριτος το Θεο εναι θεωρία-θέα το κτίστου Φωτός.
Κατ τν γιο Νικόδημο τν γιορείτη, θεωρία το θείου Φωτς κα κάλλους εναι γλυκυτέρα κα ποθεινοτέρα τν λλων το Θεο προσόντων, πο γενν στν ψυχ τν θεο πόθο κα «ρωτα».
Πρς παρηγορίαν μν τν μ θεασαμένων τ κτιστον Φς ο γιοι Πατέρες μς διδάσκουν τι Φιλάνθρωπος Κύριος παρακαλε τς πιστς ψυχς κα μ λλες μπειρίες τς κτίστου Χάριτός του.
Γράφει γιος Γρηγόριος Σιναΐτης: «ν τισ μν ρται ς φς νατέλλον. ν λλοις δέ, γαλλίασις ντρομος. ν τέροις δέ, χαρά. ν λλοις δέ, σύμμικτος χαρ κα φόβος. ν τισ δέ, τρόμος κα χαρά. στ δ᾿ τε κα ες τινάς, δάκρυα κα φόβος· χαίρει μν ψυχ τν πισκοπν κα τ λεος το Θεο, φοβεται δ κα τρέμει τν παρουσίαν ατο, ς πεύθυνος ν μαρτίαις πολλας. τέροις δ πάλιν γίνεται παρ τς ρχς ρρητος συντριβ κα πόνος φατος ψυχς, δυνωμένη καθάπερ τίκτουσα κα δίνουσα κατ τν Γραφήν· διϊκνούμενος γρ ζν κα νεργς λόγος, τουτέστιν ησος, ς φήσιν πόστολος, μέχρι μερισμο ψυχς κα σώματος, ρμν τ κα μυελν, να τ μπαθς ξ λων τν τς ψυχς μερν κα το σώματος βιαίως κτήξ. ν λλοις δέ, γάπη κα ερήνη μαχος πρς πάντας ρται. ν τέροις δέ, γαλλίαμα, περ σκίρτημα πολλαχς ο Πατέρες ερήκασι, πνεύματος οσα δύναμις κα καρδίας ζώσης κίνημα. τοτο κα παλμς λέγεται κα στεναγμός, το πνεύματος λαλήτως πρ μν πρς τν Θεν ντυγχάνoντoς. Κμα δ τοτο τς το Θεο δικαιοσύνης κα σαΐας νόμασε· κα νυγμν μέγας φραίμ· δ Κύριος, πηγν δατος λλομένου ες ζων αώνιον (δωρ δέ, τ πνεμα νόμασε,) πηδντος ν καρδί κα περζέον τ σφοδρ τς δυνάμεως»47.
μως κανες δν πρέπει ν γίνεται μοναχς γι ν λάβ μπειρίες τς θείας Χάριτος. Κατ τν γιο Διάδοχο Φωτικής: «Ο δε ον π ταύτ τ λπίδι τιν τν σκητικν μετιέναι βίον, να μ σατανς τοίμην ερ τν ψυχν ντεθεν ες συναρπαγήν. λλ᾿ να φθάσωμεν μόνον ν πάσ ασθήσει κα πληροφορί τς καρδίας γαπσαι τν Θεόν, περ στν ν λ ψυχ κα ν λ καρδί κα ν λ διανοί. γρ ες τοτο π τς χάριτος νεργούμενος το Θεο, ποδημε το κόσμου, κν ν τ κόσμ παρ»48.
Μήπως πειδή, πρν μετανοήσουμε κα καθαρθομε π τ πάθη, δν πρέπει ν ζητομε μπειρίες θεωρίας, δν πρέπει οτε κα ν μιλομε γι᾿ ατς κα μάλιστα γι τν θέωσι ς σκοπ τς ζως μας;
Τν πάντησι δίδει γιος Γρηγόριος Παλαμς: «Ατς πο δν πιστεύει σ᾿ ατ τ μεγάλο μυστήριο τς νέας χάριτος, μήτε ποβλέπει στν λπίδα τς θεώσεως, δν θ μποροσε ν καταφρον οτε δον σαρκς οτε χρήματα κα κτήματα κα τν δόξα τν νθρώπων. λλ κα ν μποροσε στω κα γι λίγο, τν κολουθε περηφάνεια, σν ν πέτυχε τ τέλειο. τσι μ τν περηφάνεια κπίπτει στος καθάρτους. λλ κενος πο ποβλέπει (στν θέωσι), κόμη κα ταν κατορθώσ κάθε γαθό, χοντας μπρς το τν περτελεία κα τελείωτη τελειότητα, δν νομίζει τι πέτυχε κάτι, κι τσι γίνεται ταπεινότερος. Σκεπτόμενος δ φ᾿ νς μν τν περοχ τν προπορευθέντων γίων, φ᾿ τερου δ τ φος τς θείας φιλανθρωπίας, πενθε κα βο τ το σαΐου «ομοι τι κάθαρτος ν κα κάθαρτα χείλη χων, Κύριον Σαβαθ εδον τος φθαλμος μου». Ατ τ πένθος προσθέτει στν καθαρότητα (τς ψυχς), δ Κύριος τς χάριτος πιδαψιλεύει σ᾿ ατν παράκλησι (παρηγορία) κα λλαμψι»49.
 
 
Ζ. πίλογος
 
π τς σες μπειρίες τν γίων ξετέθησαν στν εσήγησι ατ γινε, νομίζω, φανερς στενς δεσμς μοναχισμο κα θέας το κτίστου Φωτός.
Δν εναι καθόλου παράδοξο τι κυρίως στν χρο το Μοναχισμο νθησαν τ εοσμα νθη τς θεώσεως.
Παράδοξο θ ταν τ ντίθετο, ν μ νθον ατ στν χρο το Μοναχισμο, χρο διαρκος μετανοίας, νήψεως, καθάρσεως π τ πάθη, διαλείπτου προσευχς, ποκτήσεως τν εαγγελικν ρετν, κδημίας το κόσμου κα νδημίας στν Κύριο.
ς δώσουμε τν λόγο στν γιο σακ τν Σύρο, γι ν κλείσ ατς τν εσήγησί μας: «Μοναχν διαμένοντα ν τ γρυπνί μετ διακρίσεως νοός, τοτον μ δς ς σαρκοφόρον. Τάξεως γρ γγελικς ς ληθς τοτο τ ργον. δύνατον γρ τος ν τ διαγωγ ταύτ δι παντς πολιτευομένους, νευ χαρισμάτων μεγάλων παρ Θεο φεθναι δι τν νψιν ατν, κα γρήγορσιν τς καρδίας, κα δι τν μμέριμνον διαγωγν τν λογισμν ατν πρς ατόν. Ψυχ ν τ διαγωγ ταύτης τς γρυπνίας κοπισα κα διαπρέπουσα, φθαλμος χερουβικος ξει, το διαπαντς τενίζειν κα κατοπτεύειν τν πουράνιον θεωρίαν»50.
 
 
Σημειώσεις
 
1. γ. Γρηγορίου Παλαμ, γιορειτικς Τόμος, Φιλοκαλία, κδ. στήρ, θναι 1957-1963, τόμ. Δ, σελ. 192. Βλ. κα ρχιμ. Γεωργίου, γιος Γρηγόριος Παλαμς διδάσκαλος τς θεώσεως, κδ. . Μονς σίου Γρηγορίου 2000, σελ. 54.
2. νθ᾿ νωτ. σελ. 193.
3. γ. Νικοδήμου γιορείτου, ρμηνεία ες τς πτ Καθολικς πιστολς, κδ. ρθ. Κυψέλης, Θεσσαλονίκη 1986, σελ. 457.
4. Κατ τν γιο Νικόδημο τν γιορείτη, « θεοφόρος Μάξιμος ρωτηθες περ τούτου το ρητο, γουν διατ θεολόγος ωάννης νωτέρω μν επεν τι Θες φς στίν, δ δ λέγει τι ατς (τοι Θεός) ν τ φωτ στίν; Περ τούτου λέγω ρωτηθες ποκρίνεται «Κατ᾿ οσίαν φς πάρχων Θεός, ν τος ν ατ δι τν ρετν περιπατοσιν στίν, ληθς φς γενομένοις. σπερ ον τ κατ μέθεξιν φς ς ο γιοι πάντες, δι φιλοθεΐαν ν τ κατ᾿ οσίαν γίνονται φωτί, (τοι ν τ Θε) οτω τ κατ᾿ οσίαν, ν τ κατ μέθεξιν φωτί, δι φιλανθρωπίαν γίνεται φς. Ἐὰν ον σμν κατ τν ρετν κα τν γνσιν ς ν φωτ τ Θε, κα ατς Θες ς φς ν φωτ στν ν μν. γρ φύσει φς Θεός, ν τ μιμήσει γίνεται φωτί, ς ν εκόνι ρχέτυπον μλλον, φς στν Θες κα Πατρ ν φωτί, δηλαδ τ Υἱῷ κα τ γί Πνεύματι. Οκ λλο κα λλο φς πάρχων λλ κατ᾿ οσίαν ν κα τ ατό, κατ τν τς πάρξεως τρόπον τρισσοφαές» (ν τ γδό λύσει τν πόρων)» (ρμηνεία ες τς πτ Καθολικς πιστολάς, νθ᾿ νωτ. σελ. 461, ποσημ. 10)
5. πρ τν ερς συχαζόντων, 1, 3, ν Γρηγορίου Παλαμ ργα, Ε.Π.Ε., Θεσσαλονίκη 1982, τ. 2, σελ. 154, στίχ. 7.
6. νθ᾿ νωτ. σελ. 204, στίχ. 26.
7. νθ᾿ νωτ. σελ. 210, στίχ. 23.
8. Το ν γίοις πατρς μν Γρηγορίου το Παλαμ, μιλίαι 41, κδ. Πατριαρχείου εροσολύμων, ν εροσολύμοις 1857, σελ. 95.
9. πρ τν ερς συχαζόντων, 1, 3, νθ᾿ νωτ. σελ. 174, στίχ. 12.
10. νθ᾿ νωτ. σελ. 202, στίχ. 25.
11. γ. Νικοδήμου γιορείτου, ορτοδρόμιον, κδ. ρθ. Κυψέλης, Θεσσαλονίκη 1987, τόμος Γ, σ. 267.
12. νθ᾿ νωτ. σελ. 269.
13. νθ᾿ νωτ.
14. νθ᾿ νωτ.
15. νθ᾿ νωτ. σελ. 265.
16. νθ᾿ νωτ. σελ. 252.
17. «Τ φς που εδον ο πόστολοι ες τ Θαβώριον ρος, ν κα τον κτιστον κα ναρχον κατ χρόνον, δν τον μως κα οσία κα φύσις Θεο κατ τος ερος Θεολόγους. Δία τοτο επεν Θεοφόρος Μάξιμος ν τας ες τν Μεταμόρφωσιν θεωρίαις του «Τ φς το προσώπου Κυρίου, τ νικσαν τς νθρωπίνης ασθήσεως τν νέργειαν, τν τρόπον διετύπου τος μακαρίοις ποστόλοις τς κατ πόφασιν μυστικς Θεολογίας, καθ᾿ ν μακαρία Θεότης κατ᾿ οσίαν στν περάρρητος κα περάγνωστος, κα πάσης πειρίας πειράκις ξηρημένη, οδ᾿ χνος λως καταλήψεως κν ψιλν τος μετ᾿ ατν καταλείψασα». Κα θεολόγος δ Γρηγόριος λέγει· «Θεότης καθ᾿ αυτν όρατος» (πιστολ α πρς Κληδόνιον). Θεότης δ νταθα θεία οσία νοεται, ξ ς νέργεια οσιώδης κα κτιστος πρχε τ ρατν φς τς το Κυρίου Μεταμορφώσεως. Πλήν, ν κα τ φς κενο δν τον οσία το Θεο, μως τον πάντοτε χώριστόν της οσίας το Θεο, κατ τος ερος Θεολόγους ο γρ ν καιρς τε οκ ν μετ᾿ ατς, συνάναρχον ν ατ κατ χρόνον κα συναΐδιον» (γ. Νικοδήμου γιορείτου, ορτοδρόμιον, νθ᾿ νωτ., τόμ. Γ σελ. 250-251).
18. Συμεν το Μεταφραστο, Παράφρασις ες τος ν λόγους το γίου Μακαρίου του Αγυπτίου, Φιλοκαλία, νθ᾿ νωτ., τόμ. Γ, σελ. 229. Βλ. κα γ. Νικοδήμου γιορείτου, ρμηνεία ες τς Δ πιστολάς, τόμ. Β, κδ. ρθ. Κυψέλης, Θεσσαλονίκη 1990, σελ. 201 (ποσημ.).
19. Νικήτα Στηθάτου, Τρίτη Γνωστικν Κεφαλαίων κατοντάς, Φιλοκαλία, νθ᾿ νωτ., τόμ. Γ, σελ. 331 κα σελ. 298.
20. Συμεν το Μεταφραστο, Φιλοκαλία, νθ᾿ νωτ., τόμ. Γ, σελ. 229.
21. Σωφρoνίoυ Σαχάρωφ, ψόμεθα τν Θεν καθώς στι, κδ. Ί. Μονς Τιμίου Προδρόμου, σσεξ γγλίας 1992, σελ. 267.
22. νθ᾿ νωτ. σελ. 251.
23. νθ᾿ νωτ. σελ. 287.
24. νθ᾿ νωτ. σελ. 267.
25. νθ᾿ νωτ. σελ. 257-258.
26. Λόγος πάνυ φέλιμος περ το ββ Φιλήμονος, Φιλοκαλία, νθ᾿ νωτ., τόμ. Β, σελ. 251.
27. π τν βίον το σίου Πατρς μν Μαξίμου το Καψοκαλύβη, Φιλοκαλία, νθ᾿ νωτ., τόμ. Ε, σελ. 107.
28. γ. Διαδόχου Φωτικς, Λόγος σκητικός, Φιλοκαλία, νθ᾿ νωτ., τόμ. Α, σελ. 266.
29. Περ τν αρουμένων σύχως βιώναι, Φιλοκαλία, νθ᾿ νωτ., τόμ. Δ, σελ. 290.
30. Σωφρονίου Σαχάρωφ, νθ᾿ νωτ. σελ. 266.
31. γ. Νικοδήμου γιορείτου, ρμηνεία ες τς πτ Καθολικς πιστολάς, κδ. ρθ. Κυψέλης, Θεσσαλονίκη 1986, σελ. 370.
32. γ.. Νικοδήμου γιορείτου, Λόγος γκωμιαστικς ες τν ν γίοις σιον κα θεοφόρον πατέρα μν Συμεν τν Νέον Θεολόγον, ν «κολουθία κα γκώμιον το σίου κα θεοφόρου Πατρς μν Συμεν το Νέου Θεολόγου», ν θναις 1975, σελ. 107. Βλ. κα Συμεν το Νέου Θεολόγου, Κεφάλαια Πρακτικ κα Θεολογικά, ξη, Φιλοκαλία, νθ᾿ νωτ., τόμ. Γ, σελ. 249.
33. πρ τν ερς συχαζόντων, 1, 3, νθ᾿ νωτ. σελ. 196.
34. Σωφρονίου Σαχάρωφ, νθ᾿ νωτ. σελ. 281.
35. νθ᾿ νωτ. σελ. 243.
36. νθ᾿ νωτ. σελ. 244. Βλ. κα σελ. 243, 268, 284.
37. Περ τν αρουμένων σύχως βιώναι, ξγ, Φιλοκαλία, νθ᾿ νωτ., τόμ. Δ, σελ. 257.
38. Ες τν ΜΕ᾿ Ψαλμόν, Μ. Βασιλείου ργα, ΕΠΕ., τόμ. 5, Θεσσαλονίκη 1974, σελ. 318.
39. Μέγ. Βασιλείου, Τος κατ Νεοκαισάρειαν λογιωτάτοις, νθ᾿ νωτ. τόμ. 3, σελ. 188.
40. ββ σακ το Σύρου, Τ ερεθέντα σκητικά, λόγος μγ, θναι 1895, σελ. 178.
41. γ. Νικοδήμου το γιορείτου, ορτοδρόμιον, νθ᾿ νωτ. τόμ. Γ, σελ. 255.
42. γ. Συμεν το Νέου Θεολόγου, Κεφάλαια Πρακτικ κα Θεολογικά, ρμ, Φιλοκαλία, νθ᾿ νωτ., τόμ. Γ, σελ. 264.
43. Παρ Καλλίστου κα γνατίου τν Ξανθοπούλων, Περ τν αρουμένων σύχως βιώναι, Φιλοκαλία, νθ᾿ νωτ., τόμ. Δ, σελ. 251-252.
44. γ. Γρηγορίου Παλαμ, μιλία ες τ Εσόδια, μετάφρασις γ. Νικοδήμου γιορείτου, ν περιοδ. γιος Νεκτάριος, Θεσσαλονίκη 1981, σελ. 170.
45. Γράφει σχετικς π. Σωφρόνιος: « ν δυνάμει μφάνισις το Φωτς τοσούτον περβαίνει τν πεπτωκυίαν φύσιν μν, στε οδες κ τν ες Χριστν πιστευόντων πρέπει ν μπιστεύηται ες αυτν νευ τς παραιτήτου μαρτυρίας ετε κ τν Γραφν, ετε κ τν ργων τν γίων Πατέρων. Πλέον τούτου, κα α Γραφα εσέτι δν παρκον δι τν τελικν κρίσιν, διότι κα λόγος το Θεο κατανοεται σχετικς φ᾿ νς καστου κατ διάφορον τρόπον. Εναι παραίτητος πιβεβαίωσις λλου προσώπου τς ατς πίστεως, τ ποον μως ξιώθη πρ μν τς Θείας πισκέψεως. πομένως εναι ναγκαία τ τρία τατα: Α γίαι Γραφα τς Καινς Διαθήκης, τ ργα τν γίων σκητν τς κκλησίας μν κα «ζν» μάρτυς. Ἐὰν τελευταος οτος δν πάρχει, τότε εναι διον τς δικαίας ψυχς κραυγ πρς τν Θεόν: «Φεσαί μου κα μ άσς με τν παραλελυμένον ψυχ τε κα σώματι ν κπέσω τς ληθείας Σου κα ν τραπ ες λλην, λλοτρίαν δόν». «Μ μ δελεάσς πάτη». Τος λόγους τούτους θέτει κκλησιαστικ μνολογία ες τ στόμα τς περαγίας Παρθένου, τε Ατ λαβεν κ το ρχαγγέλου Γαβριλ τν ποκάλυψιν τς ξ Ατς παρθενικς γεννήσεως το Υο το Θεο» (ψόμεθα τν Θεν καθώς στι, νθ᾿ νωτ. σελ. 269-270).
46. Βλ. Συμβουλευτικν γχερίδιον, κδ. «γιος Νικόδημος» θναι, σελ. 200, που γράφει κα τ ξς: «Οτω κα θεωρία, τόσον κατ παραδοχν καλούμενη, σον κα κατ᾿ πιβολν το θείου κείνου φωτός, κα το θεϊκο κείνου κάλλους, εναι γλυκυτέρα κα ποθεινοτέρα λων τν λλων το Θεο προσόντων τε κα τελειοτήτων, κα τιτρώσκει κα πληγόνει, κα διατρυπ τν καρδίαν τν ραστν μ τόξα, κα βέλη, κα κέντρα δριμύτατα το πρς Θεν πόθου, κα το παντοκρατορικο ρωτος, κα τς θείας γάπης κα φορμ εναι, διότι, καθς τ ασθητν τοτο φς το λίου, διαφάνειαν κα λαμπρότητα παρέχον ες τος σωματικος φθαλμούς, δίδει δύναμιν ες ατος ν διακρίνωσι δι᾿ ατο λα τ ν τ ασθητ κόσμω ρατ κτίσματα. οτω κα τ νοητν φς το περουσίου λίου, νοερν λλαμψιν κα διαφάνειαν ες τος ψυχικος φθαλμος χαριζόμενον, δίδει δύναμιν ες ατος ν διακρίνωσι δι᾿ ατο κα ν θεωρήσωσιν λας τς λλας το Θεο τελειότητας, κα πάντα τ ν τ νoερ κόσμω μακάρια θεάματα, κα μυστήρια, το μέλλοντος αἰῶνος».
47. γ. Γρηγορίου το Σιναΐτου, Περ συχίας κα προσευχς ... κεφάλαια ι, Φιλοκαλία, νθ᾿ νωτ., τόμ. Δ, σελ. 68.
48. γ. Διαδόχου Φωτικς, Λόγος σκητικός, Φιλοκαλία, νθ᾿ νωτ., τόμ. Α, σελ. 246.
49. πρ τν ερς συχαζόντων, 1, 3, νθ᾿ νωτ. σελ. 256.
50. γ. σακ το Σύρου, νθ᾿ νωτ. σελ. 123.
 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου